62-н 1 хуудас
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí
òoëooëoã÷
(ãàðûí àâëàãà)
Óëààíáààòàð
2015 îí
НЭЭЛТТЭЙ
НИЙГЭМ
ФОРУМ ШҮҮХИЙН ЕРӨНХИЙ ЗӨВЛӨЛ
62-н 2 хуудас
DDC
347’023
Ò-727
Çîõèîã÷: Í.ÒÓßÀ
ÌÓÈÑ-ûí ÕÇÑ-èéí Ïðàêòèê
ñóðãàëòûí òýíõèìèéí ýðõëýã÷,
Ø¿¿õèéí åðoíõèé çoâëoë
Çóðàà÷: Î.ÒÎÄÁÀßÐ
Õÿíàí òîõèîëäóóëñàí: Ï.ÁÀÄÀÌÐÀÃ×ÀÀ
Íýýëòòýé Íèéãýì Ôîðóìûí
Çàñàãëàëûí õoòoëáoðèéí ìåíåæåð
Ö.ÑÎ ̈ËÌÀÀ
ØÅÇ-èéí Ø¿¿õèéí Èðãýäèéí
òoëooëoã÷èéí àñóóäàë õàðèóöñàí
ðåôåðåíò
Ä.ÌaÍÃaÍÒÓÓË
ØÅÇ-èéí Áîäëîãûí àñóóäàë õàðèóöñàí
ðåôåðåíò
Ñ.ÝÍÕÁÀßÐ
ØÅÇ-èéí Ø¿¿õèéí çàõèðãààíû
õýëòñèéí äàðãà, Ø¿¿õèéí çàõèðãààíû
óäèðäëàãûí ãàçðûí äàðãûí
àëáàí ¿¿ðãèéã ò¿ð îðëîí ã¿éöýòãýã÷
Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãûã Íýýëòòýé Íèéãýì Ôîðóìûí ñàíõ¿¿æèëòýýð
áýëòãýæ õýâëýâ.
ISBN 978-99973-0-529-9
Çîõèîã÷èéí ýðõ: Í.Òóÿà áà Ø¿¿õèéí åðoíõèé çoâëoë
62-н 3 хуудас
3
aÌÍaÕ ̄Ã
Þóíû oìío ø¿¿õ õóðàëäààíä èðãýäèéí òoëooëoã÷ooð
îðîë öîõîîð ñîíãîãäñîí Òàíä áàÿð õ¿ðãýå. Ìîíãîë
Óëñûí Åðoíõèéëoã÷èéí ñàíàà÷èëñàí ø¿¿õèéí
øèíýòãýë, ò¿¿íèé õ¿ðýýíä áàòëàãäñàí Ø¿¿õèéí
òóõàé áàãö õóóëèéí íýã áîëîõ Ø¿¿õèéí èðãýäèéí
òoëooëoã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëü õýðýãæèæ
ýõýëæ áàéíà. Ýíý õóóëü áîäèòîîð õýðýãæèõýä èðãýí
òàíû èäýâõ, ñàíàà÷èëãà, ¿¿ðýã îðîëöîî, äóó õîîëîé
íýí ÷óõàë øààðäëàãàòàé áèëýý.
Ø¿¿õ õóðàëäààíä èðãýäèéí òoëooëoã÷ooð îðîëöîæ,
òàíû äóó õîîëîé ø¿¿õýä õ¿ðñíýýð òàíû ýðõ ç¿éí
ìýäëýã äýýøëýõýýñ ãàäíà ø¿¿í òàñëàõ àæèëëàãààíä
èðãýäèéí îðîëöîî, õÿíàëòûã áèé áîëãîõ, ø¿¿õèéí
¿éë àæèëëàãàà îëîí íèéòýä èë òîä, íýýëòòýé áîëîõ,
óëìààð èðãýäèéí èòãýëèéã õ¿ëýýñýí ¿ð íoëooòýé,
õàðèóöëàãàòàé ø¿¿õèéí òîãòîëöîî á¿ðäýõèéí çýðýãöýý
øóäàðãà ̧ñûã òîãòîîõîä èõýýõýí à÷ õîëáîãäîëòîé þì.
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ ãýäýã îéëãîëò íü öîî
øèíý ç¿éë áèø áoãooä oìío íü àíõàí øàòíû ø¿¿õýä
öooí òîîíû èðãýäèéí òoëooëoã÷ ýíý àæëûã òîãòìîë
ã¿éöýòãýñýýð èðñýí. Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí
ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñíýýð
äýýðõ õóó÷èí òîãòîëöîîã õàëæ, îëîí íèéò, èðãýí
õóóëèàð îëãîãäñîí ýíýõ¿¿ ýðõýý ýäëýõèéí çýðýãöýý
õóóëèàð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ áîëîìæ, íoõöoë
á¿ðäýíý.
Ø¿¿õèéí øèíý÷ëýë íü òàíû îðîëöîîíîîñ èõýýõýí
õàìààðàõ òóë ñîíãîãäñîí ø¿¿õ õóðàëäààíä èäýâõòýé,
õàðèóöëàãàòàé îðîëöîîðîé. Òàíä àìæèëò õ¿ñüå.
Õ¿íäýòãýñýí,
Ø¿¿õèéí åðoíõèé çoâëoëèéí ã¿éöýòãýõ
íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Ò.Ìýíäñàéõàí (Ph.D)
62-н 4 хуудас
4
1. Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ ãýæ
õýí áý?
Òà ýðõ ç¿éí
ì à ð ã à à í û ã
ø è é ä â ý ð ë ý õ
ø¿¿õ õóðàëäààíä
òóõàéí ø¿¿õèéí
õàðüÿàëëûí íóòàã
äýâñãýðò àìüäðàí
ñóóæ áóé íèéò
èðãýäèéã òoëooëoí
îðîëöîõ "Ø¿¿õèéí
èðãýäèéí òoëooëoã÷”-
èéí õàðèóöëàãàòàé
àæèëä ñîíãîãäëîî. Þóíû oìío òàíä
"Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷” ãýæ õýí
áîëîõ òóõàé òîâ÷ òàéëáàðëàÿ.
Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëààñ 2012 îíû 05
äóãààð ñàðûí 27-íû oäoð ø¿¿õ ýðõ ìýäëèéí
øèíý÷ëýëèéí àæëûí õ¿ðýýíä Ø¿¿õèéí òóõàé
áàãö õóóëèóäûã áàòàëñíû íýã íü "Ø¿¿õèéí
èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûí
òóõàé õóóëü” þì. Ýíý õóóëèàð ø¿¿õ çàñàãëàë
äàõü íýýëòòýé, èë òîä áàéäëûã õàíãàõ, ø¿¿õ
õóðàëäààíä èðãýäèéí òoëooëëèéã îðîëöóóëàõ,
òýäíèé ñàíàà áîäëûã ñîíñîõ çîðèëãîîð ýðõ
ç¿éí õýðýã ìàðãààíûã àíõàí øàòíû æóðìààð,
ãóðâàí ø¿¿ã÷èéí á¿ðýëäýõ¿¿íòýé õýðýã õÿíàí
øèéäâýðëýõ ø¿¿õ õóðàëäààíä èðãýäèéí
òoëooëoã÷èéã îðîëöóóëàõ, ò¿¿íòýé õîëáîîòîé
õàðèëöààã çîõèöóóëñàí.
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ ãýæ àíõàí øàòíû
ø¿¿õýýð ýð¿¿ãèéí, èðãýíèé áîëîí çàõèðãààíû
I Á ̄ËÝÃ
ÒÀ Ø ̄ ̄ÕÈÉÍ ÈÐÃÝÄÈÉÍ
ÒaËaaËaÃ×aaÐ ÑÎÍÃÎÃÄËÎÎ
í
ã
í
éò
oí
éí
÷”-
é
62-н 5 хуудас
5
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷
õýðýã ìàðãààíûã õÿíàí øèéäâýðëýõ ø¿¿õ õóðàëäààíä
èðãýä, îëîí íèéòèéã òoëooëoí îðîëöîõîîð ñîíãîãäñîí
Ìîíãîë Óëñûí èðãýíèéã îéëãîíî. Ø¿¿õèéí èðãýäèéí
òoëooëoã÷ íü ø¿¿õ õóðàëäààíä îðîëöîõäîî èäýâõã¿é,
õàðèóöëàãàã¿é "àæèãëàã÷”-èéí áàéð ñóóðèíààñ áóñ,
òóõàéí õýðãèéí ¿éë áàðèìò, ø¿¿ãäýã÷ áóþó çîõèã÷èéí
ãýì áóðóóãèéí òàëààð ä¿ãíýëò oãoõ ø¿¿õ õóðàëäààíû
îðîëöîã÷ áîëäãîîðîî îíöëîãòîé þì.
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ooð ñîíãîãäîõ íü ø¿¿õ
õóðàëäààíä îðîëöîæ áàéõ áàéíãûí àæèë ¿¿ðýã áèø.
Òà çoâõoí òóõàéí òîõèîëäëûã øèéäâýðëýõ õóðàëäààíä
ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí ýðõ ¿¿ðýãòýéãýýð
îðîëöîíî. Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí ýðõ ç¿éí
áàéäëûí òóõàé õóóëüä çààñíû äàãóó èðãýí Òà æèëä íýã
óäàà ë ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ooð ñîíãîãäîíî.
2. Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷èä
òàâèãäàõ øààðäëàãà
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ooð àæèëëàõ èðãýíä
òàâèãäàõ øààðäëàãûã Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí
ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëüä òîäîðõîé çààñàí
áàéäàã. ̄¿íä:
ßë øèéòã¿¿ëæ
áàéãààã¿é áàéõ
Ìîíãîë Óëñûí
èðãýí áàéõ
25 íàñ õ¿ðñýí áàéõ
Ýðõ ç¿éí á¿ðýí
÷àäàìæòàé áàéõ
Ìîíãîë õýëýýð
÷oëooòýé ÿðüæ,
îéëãîäîã áàéõ
Òóõàéí àíõàí øàòíû
ø¿¿õèéí õàðüÿàëëûí
íóòàã äýâñãýðò áàéíãà
îðøèí ñóóäàã áàéõ
Ñîíãîãäîõ ¿åäýý
ýð¿¿ãèéí áàéöààí
øèéòãýõ, èðãýíèé
áîëîí çàõèðãààíû
õýðýã õÿíàí
øèéäâýðëýõ
àæèëëàãààíû õýðãèéí
îðîëöîã÷ áóñ áàéõ
Ñ¿¿ëèéí íýã æèëèéí
õóãàöààíä èðãýäèéí
òoëooëoã÷ooð
ø¿¿õ õóðàëäààíä
îðîëöîîã¿é áàéõ
62-н 6 хуудас
6
3. Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí
ñîíãîí øàëãàðóóëàëò
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ooð ñîíãîãäîõ øààðäëàãà
õàíãàñàí èðãýäýýñ òóõàéí ø¿¿õ õóðàëäààíä èðãýäèéí
òoëooëoã÷ooð îðîëöîõ èðãýíèéã ñîíãîõ àæèëëàãààã
Ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûí
òóõàé õóóëü áîëîí Ø¿¿õèéí åðoíõèé çoâëoëèéí
áàòàëñàí æóðìààð òîäîðõîé çîõèöóóëñàí áàéäàã.
Ø¿¿õèéí åðoíõèé çoâëoëooñ òóõàéí îðîí íóòãèéí õ¿í
àìûí òîîã ¿íäýñëýí áàòàëñàí æèøèã òîîã õàðãàëçàí
èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí íýðèéí æàãñààëòûã òóõàéí
îðîí íóòãèéí àíõàí øàòíû ø¿¿õèéí òàìãûí ãàçðààñ
íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí ãàðãàíà.
Èíãýõäýý ýõëýýä ø¿¿õèéí èðãýäèéí òoëooëoã÷ooð
àæèëëàõ áîëîìæòîé èðãýäèéí íýðèéã òóõàéí íóòàã
äýâñãýðèéí ñîíãîã÷äûí íýðèéí æàãñààëòààñ ãàðãàíà.
Ø¿¿õèéí òàìãûí ãàçàð èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí
íýðèéí æàãñààëòàä íýð íü îðñîí èðãýíèéã èðãýäèéí
òoëooëoã÷èéí øààðäëàãûã õàíãàñàí ýñýõèéã øàëãàæ,
ìýäýýëëèéí ñàí á¿ðä¿¿ëíý. Èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí
íýðèéí íýãäñýí æàãñààëòûã Ø¿¿õèéí åðoíõèé
çoâëoë áàòàëæ, öàõèì ïðîãðàìä íýðñèéã áàéðøóóëíà.
Áàòàëñàí èðãýäèéí òoëooëoã÷èéí æàãñààëòààñ
ø¿¿õèéí òàìãûí ãàçàð õóðàëäààíä îðîëöóóëàõ,
èðãýíèé òoëooëëoã÷èéã ñîíãîõ àæëûã çîõèîí
áàéãóóëíà. Íýðèéí íýãäñýí æàãñààëòààñ òóõàéí äîëîî
õîíîãò ø¿¿õ õóðàëäààíä îðîëöîõ 10-15 èðãýíèéã
òóñãàé ïðîãðàìûí òóñëàìæòàéãààð, ñàíàìñàðã¿é
àðãààð ñîíãîæ äýä æàãñààëò á¿ðä¿¿ëíý. Òóõàéí
äîëîî õîíîãèéí ø¿¿õ õóðàëäààíû òîâ ãàðñíû äàðàà
äýä æàãñààëòàä îðñîí èðãýäýýñ ø¿¿õèéí èðãýäèéí
Ярилцлага
Та шүүхэд итгэдэг үү?