Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс зохион байгуулдаг "Нээлттэй шүүх” хэвлэлийн бага хурал өнөөдөр (2019.07.29) боллоо. Хэвлэлийн бага хурлаар Шүүхийн судалгаа мэдээлэл, сургалтын хүрээлэнгийн захирал Ц.Мандах, референт Э.Ганцэцэг нар Монгол Улсын шүүхийн 2019 оны эхний хагас жилийн шүүн таслах ажиллагааны тоймыг танилцууллаа. Мөн Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн тамгын газрын мэргэжилтэн З.Баяржаргал, Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн мэргэжилтэн Э.Эрдэнэбилэг нар олны анхаарал татсан хэргийг шүүхээр шийдвэрлэсэн талаарх сэтгүүлчдийн асуултад хариулсан юм.

Монгол Улсын шүүхийн 2019 оны эхний хагас жилийн шүүн таслах ажиллагааны тойм

Анхан шатны шүүх 2019 оны эхний хагас жилд эрүүгийн 7073, иргэний 21420, захиргааны 791 хэрэг нийт 29284 хэрэг, маргааныг хянан шийдвэрлэж, 8460 зөрчлийн хэрэгт шийтгэл оногдуулж, 680 хүнийг хорих ял эдлэхээс хугацааны өмнө суллаж хяналт тогтоох болон ялаас чөлөөлж, 1019 хүнд цагдан хорих арга хэмжээ авч, 1922 хүний цагдан хорих хугацаа сунгажээ. Анхан шатны шүүхийн хянан шийдвэрлэсэн нийт хэргийн тоо өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад эрүүгийн хэрэг 860 хэргээр буюу 13.8 хувиар, захиргааны хэрэг 8 хэргээр буюу 1 хувиар тус тус өссөн бол иргэний хэрэг 15.8 хувиар буурсан байна.

А. Эрүүгийн хэрэг, зөрчил

Монгол Улсын хэмжээнд 2019 оны эхний хагас жилд хянан шийдвэрлэсэн эрүүгийн хэрэг 13.8 хувиар, ял шийтгүүлэгчдийн тоо 10.5 хувиар тус тус өссөн байна. Шүүхээс гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай гэж үзэн ял шийтгэсэн 6976 этгээдийн 6975 нь хүн, 1 нь хуулийн этгээд байна. 1210 хүнд хорих ял оногдуулахгүйгээр тэнсэх арга хэмжээ авсан байна.

Зарим гэмт хэргийн тоо өсөв

Хүнийг алах, хүчиндэх, залилах, мал хулгайлах, авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журмын эсрэг гэмт хэрэг их хэмжээгээр өссөн дүнтэй байна. Харин хахууль өгөх, хахууль авах гэмт хэрэг, гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх гэмт хэрэг, хүний эрүүл мэндэд санаатай хүнд хохирол учруулах гэмт хэрэг, улсын хилээр барааг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэмт хэрэг, хүүхдийн эсрэг гэмт хэргийн тоо буурсан эерэг үзүүлэлттэй байна.

Анхан шатны шүүхээр хянан шийдвэрлэсэн нийт хэргээс дараах төрлийн гэмт хэрэг өссөн байна.

· Хүнийг алах гэмт хэрэг 28 хэргээр буюу 30.8 хувиар,

· Бусдын эрүүл мэндэд хөнгөн хохирол учруулах гэмт хэрэг 375 хэргээр буюу 13.7 хувиар,

· Хүчиндэх гэмт хэрэг 71 хэргээр 51.1 хувиар,

· Хулгайлах гэмт хэрэг 149 хэргээр буюу 17.3 хувиар,

· Дээрэмдэх гэмт хэрэг 42 хэргээр буюу 29.8 хувиар,

· Мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисыг хууль бусаар ашиглах гэмт хэрэг 13 хэргээр буюу 20.3 хувиар,

· Авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журам зөрчих гэмт хэрэг 116 хэргээр буюу 25.9 хувиар,

· Залилах гэмт хэрэг 101 хэргээр буюу 49.3 хувиар тус тус өссөн байна.

Зарим төрлийн гэмт хэргийн тоо буурав. Үүнд:

· Гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх гэмт хэрэг 30 хэргээр буюу 19.7 хувиар,

· Эрүүл мэндийн эсрэг гэмт хэрэг 9 хэргээр буюу 81.8 хувиар,

· Хүүхдийн эсрэг гэмт хэрэг 4 хэргээр буюу 57.1 хувиар,

· Улсын хилээр барааг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэмт хэрэг 17 хэргээр буюу 41.5 хувиар тус тус буурсан.

Шүүх хорих ялыг түлхүү оноожээ

Монгол Улсын хэмжээнд 2019 оны эхний хагас жилд шүүхээс нийт ял шийтгүүлсэн 1 хуулийн этгээд, 6976 хүний 1 хуулийн этгээд, 3870 хүнд торгох ял, 1027 хүнд нийтэд тустай ажил хийлгэх ял, 2081 хүнд хорих ял оногдуулжээ. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал хорих ял оногдуулсан хүний тоо 25.6 хувиар, нийтэд тустай ажил хийлгэх ял оногдуулсан хүний тоо 14.2 хувиар, торгох ял шийтгүүлсэн хүний тоо 3.1 хувиар тус тус өссөн байна.

Шүүхээс 3870 хүн, 1 хуулийн этгээдийг нийт 4 тэрбум 46 сая 169 мянга 260 төгрөгийн торгох ялаар шийтгэсэн нь өмнөх оны мөн үеийн үзүүлэлтээс 29.1 хувиар нэмэгдсэн байна.

Цагдан хорих зөвшөөрлийн тоо буурав

Улсын хэмжээнд 2019 оны эхний хагас жилд цагдан хорих зөвшөөрөл олгосон хүний тоог өмнөх онтой харьцуулбал 232 хүнээр буюу 29.5 хувиар, сэжигтнийг баривчлах зөвшөөрөл олгосон хүний тоо 64 хүнээр буюу 2.1 дахин, цагдан хорихоос татгалзсан хүний тоо 53 хүнээр буюу 36.6 хувиар тус тус өссөн байна.

Хорих ял эдлэх дэглэмийг бууруулав

Улсын хэмжээнд 2019 онд нийт 65 ялтны хорих ял эдлэх дэглэмийг бууруулж, хаалттайгаас нээлттэй дэглэмд шилжүүлсэн нь өнгөрсөн онтой харьцуулбал 31 хүн буюу 32.3 хувиар буурсан бол хорих ял эдлэх дэглэмийг хүндрүүлж, нээлттэй дэглэмээс хаалттай дэглэмд шилжүүлсэн хүний тоо 8 хүнээр буюу 2.3 дахин өссөн байна.

Б. Иргэний хэрэг

Иргэний нийт хэрэг 15.6 хувиар буурав

Анхан шатны шүүхийн шийдвэрлэсэн иргэний хэргийн тоо өмнөх оны мөн үеэс 4018 хэрэг буюу 15.8 хувиар буурсан байна. Иргэний хэрэг ийнхүү буурахад гэрээний эрх зүйн маргаан, онцгой ажиллагааны журмаар шийдвэрлэсэн хэрэг маргаан, хөдөлмөрийн эрх зүйн маргаан, газрын маргаан буурсан нь голлон нөлөөлсөн байна.

Гэр бүлийн тухай хуулиар нийт 2108 хэрэг хянан шийдвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал 177 хэргээр буюу 7.7 хувиар буурсан бөгөөд гэрлэлт цуцалсан хэрэг 161 хэргээр буюу 11.6 хувиар, хүүхдийн тэтгэлэг гаргуулах хэрэг 43 хэргээр буюу 7.8 хувиар тус тус буурчээ. Харин эцэг тогтоосон хэрэг 18 хэргээр буюу 9 хувиар, эцэг эх байх эрх хасах хэрэг 6 хэргээр буюу 85.7 хувиар өссөн байна.

В. Захиргааны хэрэг

Захиргааны зарим хэрэг маргаан 2 дахин өсөв

Төрийн албаны маргаан 17.8 хувиар, газрын маргаан 5.4 хувиар, Татварын маргаан 11.4 хувиар, эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлтэй холбоотой маргаан 2.3 хувиар тус тус буурсан байна.

Харин иргэний бүртгэлтэй холбоотой маргаан 14 хэргээр буюу 2 дахин, төрийн хяналт шалгалттай холбоотой маргаан 24 хэргээр буюу 75 хувиар, Тендерийн маргаан 21 хэргээр буюу 2.6 дахин өссөн.

Г. Давж заалдах, хяналтын шатны шүүхийн шийдвэрлэсэн хэргийн тоо буурав

Давж заалдах шатны шүүх 2019 оны эхний хагас жилд эрүүгийн 1172 хэрэг, иргэний 1620 хэрэг, захиргааны 649 хэрэг, нийт 3629 хэрэг, маргааныг хянан шийдвэрлэжээ. Давж заалдах шатны шүүхийн хянан шийдвэрлэсэн нийт хэрэг өмнөх оны мөн үеэс 10.4 хувиар буурсан байх ба эрүүгийн хэрэг 0.9 хувиар, иргэний хэрэг 17.6 хувиар, захиргааны хэрэг 7.9 хувиар тус тус буурсан үзүүлэлттэй байна.

Хяналтын шатны шүүх 2019 оны эхний хагас жилд эрүүгийн 140 хэрэг, иргэний 984 хэрэг, захиргааны 226 хэрэг, нийт 1350 хэргийг хянан шийдвэрлэсэн байна. Хянан шийдвэрлэсэн эрүүгийн хэрэг өмнөх оноос 49.8 хувиар, иргэний хэрэг 5.7 хувиар, захиргааны хэрэг 20.1 хувиар тус тус буурсан байна.

Д. Шүүх дэх эвлэрүүлэн зуучлал шүүхийн ачааллыг бууруулахад нөлөө үзүүлж байна

Шүүх дэх эвлэрүүлэн зуучлал 6210 өргөдлийг шийдвэрлэж 4579 буюу 73.7 хувьд нь эвлэрэл амжилттай болж, 1631 буюу 26.3 хувьд нь эвлэрэл амжилтгүй болсон байна.

Монгол Улсын иргэний хэргийн анхан шатны шүүх 2019 оны эхний хагас жилд нийт 18664 (хэрэгсэхгүй болгосон хэргийг хассанаар) хэрэг шийдвэрлэсэн бол шүүх дэх эвлэрүүлэн зуучлалаар 4579 өргөдлийг амжилттай шийдвэрлэсэн нь иргэний хэргийн 19.7 хувьтай тэнцэж байгаа тул иргэний хэргийн шүүхийн ачааллыг бууруулахад эерэг нөлөө үзүүлж байна.